Parite nedir ve parite hesaplama nasıl yapılır sizlere göstermek istiyorum. Forex ve diğer piyasalarda karşılaşabileceğiniz bu terim hakkında size bilgiler vererek işlemlerinizi kolaylaştırmak istiyorum.

Forex yatırımı ile ilgili bilgiler verdiğim diğer tüm yazılarımda parite terimini kullandım. Bazı yatırımcılar ne anlama geldiğini bilseler de bazı yatırımcılar ne anlama geldiğini bilmiyor. Bu nedenle detaylı şekilde açıklamak ve örnekler vermek istiyorum.

Yazımda parite ne demek, parite nasıl hesaplanır ve majör pariteler neler görebileceksiniz. O zaman gelin anlatmaya başlayalım.

Parite Nedir?

Parite, döviz çifti anlamına gelmektedir. Farklı iki ülke para birimlerinin bir araya gelmesiyle oluşan ifade, paritedir. Aklımızda şekillenmesi için bir dolar TL paritesine bakabiliriz. Türkiye’de dolar ne kadar dendiğinde, doların TL karşısındaki değeri ne kadar diye sorulmaktadır. Dolar Türk Lirası paritesi, doların kısaltması olan USD ve Türk Lirasının kısaltması olan TRY’nin bir araya gelmesiyle oluşur yani USDTRY paritesi.

Parite ne demek? Kelime anlamına baktığımızda, nominal değer ve döviz çiftleri anlamına geldiğini görmekteyiz. Bu terim, ‘’par value’’ ifadesinden gelmekte ve Türkçe’ye parite olarak geçmektedir.

En basit ifadeyle iki ülke para birimlerinin birbirlerine karşı değeridir desek bence anlaşılır olacaktır.

Neredeyse her ülkenin kendi para birimi vardır. Ancak bazı ülkeler ortak para birimlerini de kullanabilir. Mesela Avrupa Birliği ülkeleri genel olarak Euro’yu kullanır. Tabi ki İngiltere gibi bazı ülkeler, Euro yerine kendi para birimlerini de kullanabilmektedir.

Günümüzde bazı para birimleri, majör para birimleri olarak adlandırılmaktadır. Bunlar;

• USD: Amerikan Doları
• EUR: Euro
• GBP: Sterlin, Britanya Poundu
• JPY: Japon Yeni
• CHF: İsviçre Frangı
• AUD: Avustralya Doları
• CAD: Kanada Doları
• NZD: Yeni Zelanda Doları

Major para birimleri, yatırım işlemlerinde ve ticarette en çok kullanılan para birimleridir. Bir de majör parite denen bir terim bulunmaktadır. Major pariteler de en çok işlem yapılan paritelerdir. Onlara birazdan daha detaylı şekilde değineceğim.

Parite nedir öğrendikten sonra parite nasıl okunur onu da öğrenmelisiniz. Gördüğünüz üzere pariteler, iki döviz çiftinin kısaltması yan yana gelerek yazılmaktadır. Gayet normal şekilde önce ilk yazılan döviz daha sonra ikinci yazılan döviz okunur. Mesela USDTRY paritesi, ‘’Dolar TL paritesi’’ şeklinde okunur.

Paritelerde 2 para birimi bulunur. Paritelerde ilk yazılan döviz birimi, ‘’baz döviz’’ olarak adlandırılır ve paritenin solunda yer alır. İkinci yazılan döviz ise, ‘’karşıt döviz’’ olarak adlandırılır ve paritenin sağında yer alır.

Mesela USDTRY yani dolar TL paritesinde; dolar, baz döviz iken TL, karşıt dövizdir. Bir yatırımcı USDTRY paritesinde alım işlemi gerçekleştirdiğinde, TL’ye karşı dolar almış olur. Eğer satış işlemi gerçekleştirirse, dolara karşı TL almış olur.

Ürünlerin bir alış fiyatı ve satış fiyatları bulunmaktadır. Alış fiyatı, yatırımcının o ürünü almak istediğinde karşılaştığı fiyattır. Satış fiyatı ise yatırımcının o ürünü satmak istediğinde karşılaştığı fiyattır. Alış fiyatı ile satış fiyatı arasında fark bulunur. Bu farka spread denmektedir.

Spreadler aracı kurumların karlarıdır. Mesela döviz bürosundan dolar alıyorsanız, döviz bürosunun karıdır. Bankadan alıyorsanız, bankanın karıdır.

Parite Çeşitleri Nelerdir?

Pariteler, farklı şekillerde ifade edilmektedir. 3 çeşit parite bulunmaktadır. Major, minör ve egzotik parite olarak çeşitlendirilen bu paritelerin ne olduklarını göstermek istiyorum.

Major Parite Nedir?

Major para birimlerinin içerisinde yer aldığı paritelere majör parite denmektedir. Paritenin hem baz döviz kısmında hem de karşıt döviz kısmında major para birimleri yer alır.

Dolar (USD), Euro (EUR), İngiliz Sterlini (GBP), Japon Yeni (JPY), Avustralya Doları (AUD), İsviçre Frangı (CHF) ve Kanada Doları (CAD)’nın bulunduğu paritelere major parite denir. Öyleyse aşağıda bu paritelerden bazılarını örnek olarak gösterelim.

• EURUSD: Euro ABD doları paritesi
• GBPUSD: İngiliz Sterlini Euro paritesi
• USDCHF: ABD doları İsviçre Frangı paritesi
• USDJPY: ABD doları Japon Yeni paritesi
• USDCAD: ABD doları Kanada doları paritesi
• AUDUSD: Avustralya doları ABD doları paritesi

Major pariteleri gördük. Bu paritelerin önemli bir özelliği de spread oranlarının düşük olmasıdır. Çünkü çok işlem gördükleri için likiditeleri yüksektir ve fiyatlar anında oluşur. Her zaman alıcı ve satıcı bulunmaktadır.

Minör Parite Nedir?

Para birimleri içerisinde işlem hacmi düşük olan para birimlerinin bir araya gelmesiyle oluşan paritelere, minör parite denir. Bu para birimleri genellikle yerel para birimleridir.

Minör paritelerin içerisinde major para birimlerini de görebiliriz ancak baz ya da karşıt döviz kısmında düşük işlem hacimli para birimleri yer aldığı için minör pariteler arasında yer alırlar.

AUDJPY gibi pariteler, minör pariteler arasında yer alır. Bu paritelerde, Japon Yeni ve Euro gibi para birimlerini sıkça görmekteyiz.

Egzotik Parite Nedir?

Diğer para birimlerinin aksine gelişmekte olan ülkeler olarak adlandırılan ülkelerin para birimlerinin olduğu paritelere denmektedir. Ülkemiz para birimi olan Türk Lirası’nın da olduğu pariteler, egzotik paritelerdir.

Egzotik paritelerin işlem hacmi, major ve minör paritelere göre oldukça azdır. İşlem hacminin düşük olmasıyla beraber spread yani makas aralığının da yüksek olabildiğini söylemeliyim.

Örnek vermek gerekirse, yakından tanıdığımız EURTRY ve USDTRY paritelerini gösterebilirim. Sırasıyla Euro TL ve Dolar TL pariteleri olarak da adlandırılan bu paritelerde işlem hacmi oldukça düşüktür.

Parite nedir ve çeşitleri nelerdir öğrendikten sonra parite hesaplama nasıl yapılır ona bakalım.

Parite Hesaplama Nasıl Yapılır?

Pariteleri gördüğümüzde kafamız karışabiliyor ama hiç merak etmeyin kafa karıştıracak bir şey yok. Kolaylıkla nasıl hesaplanabileceğini öğreneceksiniz.

Matematikteki basit konulardan biri olan pay ve payda terimlerini bildiğinizde, her şeye hakim olabilirsiniz. Paritelerde yer alan 1. döviz yani baz döviz payda yer alır. 2. döviz yani karşıt döviz ise paydada yer alır.

EURUSD paritesi üzerinden örnek verelim. Bu paritede, 1 Euro karşılığında ne kadar dolar alınabileceği ifade edilir. Euro fiyatı paya yazılırken dolar fiyatı paydaya yazılır ve sonuç elde edilir.

EURUSD paritesinin 1,25 olduğunu düşünürsek; 1 euro karşılığında 1,25 dolar alınabildiğini anlamalıyız.

Daha iyi anlaşılması için USDTRY yani dolar TL paritesi üzerinden de örnek vermek istiyorum. USDTRY paritesinin 7,90 olduğunu düşünürsek, 1 dolar karşılığı 7,90 TL alınabildiğini anlayabiliriz. Yani 1 dolar almak için 7,90 TL ödememi gerektiğini de anlayabiliriz.

Söylemem gereken önemli bir nokta var. İşlem yaptığınızda, yaptığınız yatırımı baz dövize göre hesaplarız. İşlemdeki kar ve zararımızı hesaplarken de karşıt dövize göre hesaplama yaparız.

Hemen bir örnek vermek istiyorum. Diyelim ki USDTRY paritesi 7,90 ve biz 1000 dolar almak istiyoruz. Bu durumda;

7,90 X 1000 = 7900 TL karşılığında 1000 dolar alırız ve yatırımımızı 1000 dolar olarak ifade ederiz.

Eğer USDTRY 7,90’dan 8,10’a çıkarsa ne kadar kar elde etmiş oluruz?

(8,10 – 7,90) X 1000 = 200 TL kar elde etmiş oluruz. Örnekte de görüldüğü üzere ne kadar kar elde ettiğimizi karşıt döviz üzerinden hesapladık.

Şimdi gelin dünya üzerinde en çok işlem yapılan bazı paritelere ve bu paritelerin özelliklerine bakalım.

Euro Dolar Paritesi

Euro dolar paritesi nedir? Euro ve dolar para birimlerinin çift olarak yer aldığı paritedir. Dünya genelinde forex ve diğer piyasalarda en çok işlem hacmi olan parite olduğunu söyleyebilirim. Hatta son istatistiklere göre işlemlerin yaklaşık %40’ı bu parite üzerinden yapılmaktadır.

Yazımda da sıkça bahsettiğim üzere dolar ve Euro en çok tercih edilen para birimleridir ve işlem hacimleri yüksektir.

Dolar Euro parite hesaplama dendiğinde de EURUSD yani dolar Euro paritesinden bahsedilmektedir. Euro’nun dolara karşı yükseleceğini düşünen yatırımcılar EURUSD paritesinde alış işlemi açarken, doların euroya karşı yükseleceğini düşünen yatırımcılar EURUSD paritesinde satış işlemi açmaktadır.

Euro para birimi, 1999 yılı itibariyle kullanıma girdi. Avrupa Birliği üyeleri yavaş yavaş bu para birimini kullanmaya başladı. Günümüzde Avrupa Birliği üyeleri ve birkaç üye olmayan devlet bu para birimini kullanmaktadır. Önemli ülkelerin kullanmasıyla beraber diğer para birimleri karşısında değeri önemlidir.

EURUSD paritesine baktığımızda, 2000’li yılların başlarında parite değeri 1’den az iken 2008’e doğru hızlı bir yükselişe geçmiş ve 1,6 değerlerine gelmiştir. Günümüzde de 1’in üzerinde ancak 1,6 seviyelerinden daha aşağı seviyelerde seyrediyor.

O yıllarda parite değerinin artmasının nedeni, doların tüm dünya para birimleri karşısında ucuzlamasıdır. Bu ucuzluk sonrası ABD’nin aldığı tedbir ve politika değişiklikleri ile tekrar değerini artırmıştır.

EURUSD paritesinin tarihteki en düşük seviyesi 0,70’tir.

GBPUSD Paritesi

Sterlin dolar ya da pound dolar paritesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Sterlin, Büyük Britanya ülkeleri tarafından kullanılırken, dolar, ABD tarafından kullanılmaktadır. Bu iki para biriminin birbiriyle adeta bir yarışta gibi değer değiştirdiği zamanlar olmuştur.

Paritenin 1980 yılında 2,5 seviyelerinde olduğunu görürken 1985’te 1,05 seviyelerine kadar geldiğine şahit olabiliriz.

2008 yılında parite değerinin 2 seviyelerine geldiğini görebiliyoruz. Ardından 2009 yılında 1.4 seviyelerine geliyor. Günümüzde ise 1,20 – 1.40 seviyeleri arasında gidip geldiğini görmekteyiz.

USDJPY Paritesi

Major pariteler arasında yer alan bu parite, Dolar Japon Yeni paritesi olarak adlandırılmaktadır. Paritede yer alan her iki para birimi de değerli para birimleridir ve işlem hacimleri yüksektir.

Paritenin geçmişine baktığımızda, genelde dalgalı bir seyir izlediğini görebiliriz. Dalgalı olmasından dolayı yatırımcıların da ilgisini çekmektedir. Çünkü fiyat hareketlilikleriyle beraber kazanç fırsatı artmaktadır.

Paritenin dalgalı olmasında, Japon Yeni ve Dolar’a sıkça müdahalelerin gelmesi etkilidir.

Tarihsel süreçte paritenin en düşük olduğu seviye 75.74’dir ve Aralık 1975’te gerçeklemiştir. En yüksek olduğu seviye ise 306.84’tür ve Ekim 2011’de gerçekleşmiştir.

Yazımda parite nedir, parite nasıl hesaplanır ve major pariteler nelerdir gördünüz. Artık işlem yaparken pariteleri tanıyarak daha sağlıklı şekilde yapabilirsiniz.